İşte kira krizine karşı çözüm önerileri…
Gayrimenkul Yatırımcıları Derneği (GYODER) Başkanı Mehmet Kalyoncu:
YENİ KİRA MODELİ HAZIR
Kira sıkıntısının tahlili için ‘kiralık toplumsal konut’ formülü Gayrimenkul Yatırımcıları Derneği’nden geldi. Yaklaşık 1.5 yıldır kurdukları komitelerle tahlil yolları üzerinde çalıştıklarını belirten Gayrimenkul Yatırımcıları Derneği (GYODER) Başkanı Mehmet Kalyoncu şunları söyledi: “Çalışmalarımız sonucunda ‘Yeni Konut Modeli’ni hazırladık. Bu modelle konut sahibi-kiracı uyuşmazlığı bitecek, kiraya veren kurumsal yapılar oluşacak. Model şöyle ilerleyecek:
– Arsa maliyeti sıfıra indirildiğinde kiralar yarı yarıya düşer. Kamunun kiralık konut üretimi için tahsis ettiği yerde özel bölüm proje geliştirir. Yerin mülkiyeti devlette kalır, üst kullanım hakkı verilir.
– Projelerde azamî konut kirası evvelden belirlenir, ticari üniteler için sınırlama getirilmez. Özel dal projeyi geliştirir, finanse eder, inşaatını tamamlar, kontrat mühletince bakım ve tamiratları yapar. Yatay mimaride, yerli gereç ile güç tasarruflu binalar süratle hayata geçer.
– Kamunun sorumlulukları ise proje alanının ilgili tüm müsaade ve imar süreçlerini hazırlamak, proje finans kurgusu içerisinde makul garantileri sunmak, proje müddetince gerekli durumlar için kamu kontrollerini yürütmek ve mukavele sonunda konutların kamuya dönem süreçlerini yapmak olur.
– Tüm bunların sonunda kent hayatında toplumsal istikrarlar sağlanırken, gereksinim sahibi kesim piyasa dalgalanmasından etkilenmeden uzun periyot birebir yerde kiracı kalabilir. Kirası hane gelirinin yüzde 30’u kadar olacağı için ömür standartları yükselir. Ayrıyeten bu projeler etraf bölgelerde de kira fiyatlarının düşmesini sağlar. Uzun müddettir üzerinde çalıştığımız modelin tüm ayrıntılarını önümüzdeki hafta kamuoyu ile paylaşacağız.”
İstanbul İnşaatçılar Derneği (İNDER) Başkanı Nazmi Durbakayım:
BOŞ KONUTLARA VERGİ GELSİN
“Kira sorunu artık özel dalın birkaç projeyle çözeceği boyuttan çıktı, çok büyüdü. Buradaki gereksinimi karşılamak için kamu öncülüğünde yeni modeller ve vergiler hayata geçirilmeli” diyen İstanbul İnşaatçılar Derneği (İNDER) Başkanı Nazmi Durbakayım önerilerini şöyle sıraladı:
– “Kamunun arsa tahsisi ile kiralık toplumsal konutlar üretilebilir. Yerli ya da yabancı fonlara üst kullanım hakkı verilerek bu yapılabilir. Kira sayıları dar gelirliye nazaran belirlenir ve kontrole tabi tutulur. Devletin tespit ettiği gerçek muhtaçlık sahibi vatandaşlar da bu yolla uygun fiyatlı kiralık meskene kavuşur.
– Bugün birçok yatırımcı aldığı konutu boş tutuyor. Bu türlü bir ortamda bu tip stokçuluğa müsaade verilmemeli. Boş bırakılan konutlara ek vergi getirilirse sisteme yeni arz eklenebilir.
– Türkiye’de hane halkı sayısı giderek düşüyor. Gençler ailelerinden başka yaşamak istiyor.
Çalışan, tek yaşayan bu gençler için yeni konut projeleri üretilebilir. ‘Çalışan yurdu’ üzere, salonu mutfağı ortak olan daha küçük metrekareli üniteler bugün tek yaşayan birçok genç için güzel bir tahlil yolu olur. Gündüz ağır çalışan, günün çok kısıtlı vaktinde meskeni kullanan bireyler için özel mimari tahliller geliştirilir. Bu meskenlerde kira daha makul olacağı için tercih de edilir. Gayrimenkul dalındaki firmalar da talebi görünce bu formda yeni projeler inşa eder. Ayrıyeten ülkenin birçok kentinde boş kalan oteller de bu emelle konuta dönüşebilir.”
Konut Geliştiricileri ve Yatırımcıları Derneği (KONUTDER) Başkanı Ramadan Kumova:
EV SAHİPLİĞİ ORANI ARTMALI
Türkiye’de mesken sahipliği oranının 2014 yılında yüzde 61 iken, 2022 sonunda yüzde 57.5 düzeyine kadar düştüğünü belirten Konut Geliştiricileri ve Yatırımcıları Derneği (KONUTDER) Başkanı Ramadan Kumova, “Düşen bu oran Türkiye’de yıllık yaklaşık 150 bin yeni kiralık konut talebi yarattı. Salgının tesiriyle birkaç yıl bu gereksinim sönümlenmiş olsa da pandemi sonrası biriken talep piyasaya yansıdı. Hasebiyle kira sıkıntısına kalıcı tahlil için mesken sahipliği oranını arttırmamız gerek” dedi ve tekliflerini aktardı:
– “İlk adım konuta erişimi kolaylaştırmak. Özel bölüm ve kamu işbirliği ile kredi faizleri yüzde 1’in altına düşürülebilir.
– Kredinin yanında konut fiyatının da ulaşılabilir olması gerekli. Üretim için de temel muhtaçlık arsa. Bugün arsa sahiplerinin beklentisi ile toplumsal konut üretilemiyor. Kamu; arsa ofisini tekrar hayata geçirip ucuz arsa üreterek özel bölümle işbirliği yapabilir. Yapılacak konutların fiyatı ve kalitesi de TOKİ tarafından denetlenir.
– Daha uzun vadede ise finansal çeşitliliğin artırılması gerekli. Yapı tasarruf sandıkları devreye alınabilir, Kişisel Emeklilik Sistemi’ndeki (BES) üzere devlet dayanaklı konut edindirme sistemleri uygulanabilir.
– Dünyada uygulanan modeller incelenmeli. Mesela; Avrupa’da belediyeler müteahhitlerden mülkler satın alarak ucuza kiraya veriyor, piyasa dengelenince de satıyor. Almanya’da yeni bir konut projesi yapıldığında belediye ‘yüzde 12’sini kiraya ayıracaksın’ diyor ve bölgeye nazaran sayısı belirliyor. Projeyi geliştiren firmaya da maliyet takviyesi veriliyor. Bunun yanında boş tutulan konutlardan ek vergi alan ülkeler de var.”