B. Begüm Bayhan
Recep Tayyip Erdoğan, ikinci çeşit oylamaya giden sert ve çetin bir kampanyanın sonrasında, bazılarının ‘özgür lakin adil değil’ diye nitelendirdiği bir seçimde cumhurbaşkanlığı vazifesini elinde tuttu. Birinci sefer 2003 yılında iktidara gelen Erdoğan, çok milliyetçi partilerle kurduğu ittifak sayesinde iktidarını beş yıl daha uzatmayı başardı.
Büyük ihtimalle yeni devrin kilit istikametlerinden biri sert muhafazakâr gündem olacak. Erdoğan’ın lideri olduğu AK Parti ile katı İslamcı müttefiki Yeni Refah Partisi (YRP) ortasında yapılan bir mutabakat, ‘ailenin bütünlüğünü korumak’ maksadıyla var olan kanunları gözden geçirme taahhüdü içeriyor.
EN SAVUNMASIZ BÖLÜMLER GAYE TAHTASINDA
Hedeflerden biri muhtemelen Türkiye’deki LGBTİ+ topluluğu olacak. Erdoğan ve müttefikleri, seçim kampanyası boyunca LGBTİ+ zıddı telaffuzlarını artırdı. Bu durum hiçbir formda Erdoğan’ın programı açısından yeni bir şey değil; bununla birlikte son birkaç ay içerisinde yoğunlaştı. Mesela, AK Parti ve koalisyon ortağı YRP, LGBTİ+ topluluğuna karşı potansiyel bir ayrımcılık uygulanabileceğini ortaya koyan bir bildiri imzaladı. YRP, daha evvel LGBTİ+ kuruluşlarının kapatılması davetinde bulunmuştu.
Seçim zaferinin açıklanmasının çabucak ardından, Erdoğan, muhalefeti LGBTİ+ haklarını desteklemekle itham ederken, ‘LGBT güçlerinin AK Parti’ye sızamadığının’ altını çizdi.
Kadın hakları da tehdit altında. Bayanları bilhassa de aile içi şiddetten müdafaayı hedefleyen 6284 sayılı kanun, AK Parti hükümeti tarafından 2012 yılında yürürlüğe konmuştu. Erdoğan’ın koalisyonundaki her iki radikal İslamcı parti de -YRP ve Hüda Par- kanunun yürürlükten kaldırılması davetinde bulundu ve Erdoğan’a sunacakları takviyesi bu maddede değişiklik yapılması kaidesine bağladı. Bu durum, Türkiye’de bayana yönelik şiddetin yüksek olduğu bir yerde yaşanıyor. 2022 yılında en az 116 bayan partnerleri tarafından öldürüldü.
Hüda Par, bununla birlikte evlilik dışı cinsel ilgiyi ve eşini aldatmayı kabahat saymayı, bayanlara ödenen nafaka hakkının ortadan kaldırılmasını önerirken, kız ve erkek çocukların farklı başka eğitim almasını savunuyor. Erdoğan öncülüğündeki meclis çoğunluğu, AK Parti’nin koalisyon ortaklarından bir başkası olan çok milliyetçi MHP tarafından destekleniyor. Bunlara ek olarak, Erdoğan’a takviyesini açıklamasından evvel, birinci cinste oyların yaklaşık yüzde 5’ini kazanan CET İttifakı’ndan çok milliyetçi cumhurbaşkanı adayı Sinan Oğan’dan da dayanak aldı.
İlk cinste mülteci zıddı fikirlerin tanınan olduğu görülünce, muhalefet lideri Kemal Kılıçdaroğlu da ikinci tıpta sert bir göçmen aksisi hali benimsedi. Reklam panoları, seçildiği takdirde Suriyeli mültecilerin ülkeyi terk etmek zorunda kalacağı vaadini yansıtıyordu.
ARTAN SURİYELİ ZIDDI SÖYLEM
Kampanyanın tamamına, Türkiye’de yaşayan 3,6 milyon Suriyeli mülteciye karşı ağırlaşan düşmanca tutum damgasını vurdu. Suriyeliler, bir mühletten beri Suriyelilere ilişkin mülklerde hasara neden olan şiddetli protestolarla birlikte fizikî taarruzlar ve cinayetlerle zati amaç tahtasındaydı. İkinci tıbbın çabucak öncesinde, Türkiye’de yaşayan 28 yaşındaki Suriyeli bir adamın öldürülmesi, bundan sonra yaşanabileceklere ait dehşetleri artırdı.
Bu seçim sonucunun akabinde buna emsal olayların -ve Suriyelilerin maruz kaldığı neredeyse kesintisiz nefret söyleminin-, özellikle Erdoğan’ın meclisteki çok milliyetçilere bu derece bağımlı olmasından dolayı, yatışması pek olası görünmüyor. Bu partilerin neden olduğu baskı, rejimin Suriyelileri daha da direkt biçimde maksat almasına yol açabilir. Erdoğan seçimden çabucak evvel “mültecileri ülkelerine geri gönderme” kelamı verdi ve bir milyon Suriyeli mültecinin “yeniden yerleştirilmesinden” bahsetti.
AŞIRI MİLLİYETÇİLER İKTİDARI KUŞATTI
Aşırı milliyetçi sağın katmerlenen gücü, telaffuzları ve kanıları, Türkiye’deki Kürt azınlık açısından da bir tehdit barındırıyor. Kürtler, Erdoğan’ın 2015 yılında daha milliyetçi ve azınlık düşmanı bir siyaset çizgisini benimsemesinden bu yana, maruz kaldıkları baskıda bir artış yaşadı. Erdoğan, 2023 seçim kampanyasında milliyetçi telaffuzunu daha da artırdı.
Hapiste bulunan Kürt önder Selahattin Demirtaş’ı ‘terörist’, Kürt yanlısı HDP’yi ise yasadışı PKK’nin ‘paravan kuruluşu’ diyerek yaftaladı. Erdoğan, seçim zaferinden sonraki konuşmasında Demirtaş’a yönelik saldırganlığına geri dönerken, onu dinleyen kalabalık idam cezası istikametinde tezahüratta bulundu. Sonuçta, Kürt zıddı siyasetlerde bir artış görmeyi beklemeliyiz. Bu siyasetler, başta HDP’nin kapatılması olmak üzere, Kürt kuruluşlarını maksat alan daha fazla baskıyı içerebilir.
Pek çok Türk’ün geçimini tehdit eden müzmin ekonomik kriz ve fiyatlardaki dikkat cazibeli yükselişle birlikte, Erdoğan, bir milliyetçilik dalgasının vatandaşların dikkatini mali külfetlerinden uzaklaştırmasını umabilir. Enflasyonun yüzde 40 civarında seyrettiği ve liranın son 12 ayda bedelinin beşte birini kaybettiği hesaba katıldığında, elbet ki çok fazla dikkat dağıtmaya gereksinim duyacak.
Yazının yepyenisi The Conversation sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)