DİYARBAKIR – Türkiye’nin bütün kentlerinde engelliler için yaşamak, konuttan çıktıkları andan itibaren eziyete dönüşebiliyor. Otobüse binerken, apartmanın giriş kapısındaki merdivenleri çıkarken ve bilhassa kaldırımda yürümek hiç kolay değildir. Birkaç yıl evvel bir gazete haberinde okumuştum. Habere nazaran, Diyarbakır’da görme engelliler için yapılan kaldırımdaki sarı çizginin ortasına elektrik direği dikilmişti. Sarı çizgiye güvenerek ilerleyen görme engellinin elektrik direği ile müsabakasını düşünmek bile istemem.
Engelliler hayatın her alanında pürüzlerle karşılaşıyorlar maalesef. Lakin muhtemelen cezaevindeki tutuklu yakınını ziyaret etmek isteyen engelliler, en büyük manisi burada yaşıyor olmalılar. Cezaevi, tutuklu yakınını ziyaret etmek isteyen engelliler için de bir cezaya dönüşebiliyor.
Bunu engelli bir avukat olan Erhan Ürküt’ün beyenlarından, cezaevlerindeki durumun düzelmesi için verdiği çabadan biliyoruz.
Diyarbakır Barosu’na kayıtlı avukat Erhan Ürküt’ün verdiği gayrete ve taleplerine döneceğiz lakin evvel genel çizgileriyle kendisinin engelli durumuna değinelim.
‘ENGELLİ KOMİSYONU’ KURUP GÖSTERMELİK İŞLER YAPIYORLAR’
“2003 yılında kan değerlerimde bir anormallik tespit edildi” diyen Ürküt, “Bununla birlikte bir hastane serüvenim oldu. Lakin fizikî olarak rastgele bir sıhhat sıkıntım yoktu. Halı alanda top oynamaya devam ediyordum. 2010 başlarında güçsüzlük hissetmeme karşın 5 katı asansör olmadan meskenime gidebilirken ilerleyen yıllarda çıkabildiğim kat sayısı azaldı. 2015 sonrası daha fazla güçsüzlük başladı ve şuanda da bazen tekerlekli sandalye kullanıyorum” diyerek anlatıyor.
Ürküt, imtihana girdiği birinci yıl üniversiteyi kazanamamış. Dediğine nazaran bu gerilimden kaynaklı sıhhat sıkıntıları baş göstermiş ve diyabet teşhisi konulmuş. Akabinde diğer bir hastalık olan DMD myoshi myopati teşhisi konulmuş. Buna karşın üniversite hayatı dahil fizikî bir sıhhat sorunu yaşamamış.
Ürküt, sıhhat sıkıntıları başlayınca Türkiye’de ve Diyarbakır’da hayatın engelliler için nasıl bir eziyete dönüştürüldüğünü deneyimlemek zorunda kalmış. Türkiye’de engellilerin hayatını kolaylaştırmaya yönelik çalışmaların yetersizliğine dikkat çeken Ürküt, “10-16 Mayıs Engelli Haftasında maalesef ikiyüzlü paylaşımlar yapılıyor. İcraat yok. Hatta engelli komitesi kurup göstermelik işler yapılıyor. Somut teklif yok” dedi.
‘TOPLUMUN ÖNEMLİ BİR EĞİTİME GEREKSİNİMİ VAR’
Malum, kimi haklar ilgiyle, bilgiyle ve uğraş ile kazanılır. Bunun şuurunda olan Ürküt, engellilerin karşılaştığı meselelerle bilimsel metotlarla çaba edebilmek için yeni bir üniversiteye başlar. Ürküt, “Bilgi Üniversitesi’nde yüksek lisans tahsilime devam ediyorum. Bitirme tezim mahpushane ziyaretlerinde engellilerin yaşamış oldukları problemler ve bunlara dair tahlil önerilerimdir” diyor.
Bu çalışmayı yaparken yaptığı araştırmalardan çıkardığı sonuçlardan birinin, engelliler ile ilgili toplumun önemli bir eğitime muhtaçlığı olduğudur. Ürküt, “Kamu kurumu yahut özel işletmelerin birçoğunda engelli girişi var. Lakin o alanın işgal edilmemesi ile ilgili somut hiçbir faaliyet yok. Engelli dışında herkes bu engelli girişini kullanıyor” diyerek toplumsal tenkitte bulunuyor.
ENGELLİ GİRİŞİ İŞGAL EDİLİYOR
Halbuki kolay üzere görünen bir engelli girişini yaptırmak, sanıldığı üzere kolay değildir. Ürküt, yaşadığı birçok sorunu şu örnek ile paylaşıyor: “15 yıldan bu yana etkin avukatlık yapıyorum. Diyarbakır Adliyesi’nin şu anki vatandaş girişinde engelli rampası yoktu. Ayrıyeten avukat girişinde de yoktu. Başsavcılığa müracaat yapıp rampaların yapılmasını talep ettim. Tabi bürokratik süreç vakit aldı. 2012 yılında bir gün başsavcı vekili şuanki vatandaş girişinden girerken, ben de adliyeye hakikat gidiyordum. ‘Savcı bey’ dedim, koluna girdim ve ‘Bana yardım eder misiniz? Şu dört basamağı çıkayım” talebinde bulundum. Muhafazalara, ‘Yardım edin avukat beye’ dedi. ‘Yok’ dedim ‘Siz yardım edin.’ Tıpkı hafta rampa imaline başlandı.
Ürküt, misal bir olayı da şu halde anlattı: “D Tipi Cezaevi avukat ve vatandaş kayıt yerinde rampa yoktu. Sağ olsun baromuz rampanın yapılmasının maliyetini üstlendi lakin yapan çalışanların ve görevlendirilen baro işçisinin dayanılmaz zekasıyla sıhhati yerinde olan bir kul bile güç rampadan çıkıyordu.”
İYİ ŞEYLER DE OLUYOR
Ürküt, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi’nin geçtiğimiz günlerde yaptığı bir çalışmadan ise, “Şunu da eklemek isterim” diyerek kelam ediyor: “Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi tarihi bir karar alarak Engelli Daire Başkanlığı kurdu. Bunu engelli yurttaşlar ve temsilcilerinin fikirlerini alarak kurdu. Çok değerli bir çalışma. Buna Diyarbakır’da yaşan tüm yurttaşların sahip çıkması ve projelerin hayata geçirilmesi için takviye olması gerekiyor. Tüm Türkiye’ye örnek bir manisiz kentin oluşturulmasına vesile olacak diye düşünüyorum.”
SORUNUN TAHLİLİ İÇİN TEŞEBBÜSLERİ KARŞILIK BULMADI
Erhan Ürküt, avukat olduğu için, meslektaşları üzere sık sık mahpus müvekkillerini ziyaret etmeli. Lakin anlattığına nazaran bu, kendisi için pek mümkün olamıyor. İki ayda bir lakin cezaevine gidebiliyor zira fiziki şartlar ve refakatçi dayanağı cezaevi girişinde sorun oluyor.
Ürküt, bu meseleleri aşmak için teşebbüslerde bulunduğunu şöyle anlattı: “Benim ve engelli meslektaşlarımın, tutuklu ve mahkumların engelli yakınlarının cezaevlerine erişimi için 31 Mart 2023 tarihinde Diyarbakır Barosu’nun engelli yöneticisine taleplerimi içerir bir müracaat yaptım. Bilhassa engelli yöneticiye verdim ki mevzunun takipçisi olsun. Barolar Birliği aracılığıyla Adalet Bakanlığı’yla bir görüşme yapılıp sorunun çözülmesini istedim. Fakat dilekçenin kayda geçirildiğini ve ilgilenileceği dışında bayat bir telaffuzdan öbür bir cevap alamadım. Barolar Birliği liderine da şahsen ilettim lakin klasik bir telaffuz dışında tekrar bir şey yok. Düşünsenize, mesleksel faaliyetlerim engelleniyor lakin barolardan ses yok.”
Bağlı olduğu meslek odasının takviyesini yetersiz bulan Ürküt, konuyu Adalet Bakanı ile görüşebilmek için siyasetçilere de başvurmuş. Bahis bir soru önergesiyle Meclis’e taşınmış ve tekrar bir sonuç alınamamış.
Ürküt, “Barolar Birliği’nden ve mebuslardan bir tahlil gelmeyince 27 Kasım 2023 tarihinde Adalet Bakanlığı’na başvuru yaptım. Adalet Bakanlığı da özetle, hallediyoruz merak etmeyin, üzere bir karşılık verdi diyebilirim” diyor.
Erhan Ürküt
OMBUDSMAN TAVSİYE KARARI DA SORUNU ÇÖZEMEDİ
Bir müddet sonra rastgele bir düzenleme olmadığını gözlemleyince, 21 Aralık 2023 tarih ve 2023/20646 müracaat numarasıyla TBMM Kamu Denetçiliği Kurumuna (Ombudsman) müracaat yapıyor Ürküt. Ombudsman 10 Haziran 2024 tarih ve 2024/6327-S.24.9918 sayı numarasıyla tavsiye kararında “Bu sorunu 30 gün içerisinde çözün” diyor. Fakat Ürküt, sorunun çözülmediğini meslektaşlarının ziyaretinden öğreniyor.
Sorunun çözülmediğini 17 Ağustos 2024 Cumartesi günü Sincan Cezevi’ne gittiğinde, şartlarda “Zırnık bir değişiklik” olmadığını kendisi de görüyor. En son sorunun yasal yerde çözülmesi için Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne müracaat ( D28-10635 numaralı dilekçe) yapıp sorunun ferdi olarak takipçisi olmaya devam ettiğini lisana getiriyor.
‘CEZAEVİNE HER GİRDİĞİMDE ONURUM İNCİNİYOR’
Ürküt, cezaevi ziyaretlerinde yaşadığı badireleri arkadaşlarına, içinde kötülük barındırmayan insanlara, insan hakları savunucularına, muhalif basına, muhalefet partilerine, bölgenin birinci partisine seslenerek, şöyle lisana getirdi: “Avukat görüşme odasına girmeden evvelki turnikeden geçmek için 3 gardiyan tutup beni geçirmeye çalışıyor. Niçin bir gardiyan bana sarılıp turnikeden geçirsin? Ya da niçin beni tutup kaldırma zorunluluğunda olsunlar? Sincan Cezaevine her girdiğimde onurum inciniyor. Resmen makus muameleye maruz kalıyorum. Makus muamele için illaki şiddet uygulanmasına gerek yok. Geçmişte gözaltında tüm gün İbrahim Tatlıses müzikleri dinletmek azap ve insanlık onurunu incitecek derecede makûs muameleydi. Gibisi bir durum benimki de.”
MAKUL TALEPLER
Avukat Erhan Ürküt, “Atla deve değil” dediği ve Türkiye’deki birçok cezaevi yerleşkesindeki mahzurlara ait taleplerini ise şöyle sıraladı:
“-Engelli avukatların ve yurttaşların cezaevi giriş çıkışlarında görüşme yapılacak alana kadar bir refakatçinin (üçüncü dereceye kadar yakını yahut daha öncesinde yazılı olarak bildirdiği kişi) eşlik etmesi için yasal düzenlemenin yapılması.
-Engelli avukatların ve yurttaşların cezaevi giriş çıkışlarında daima kullandıkları ilaç yahut ek besinlerin girişine müsaade verilmesi için yasal düzenlemenin yapılması.
-Engelli avukatların ve yurttaşların cezaevi giriş çıkışlarında kendilerine ilişkin yardımcı sandalye yahut başka taşıyıcıların görüşme yapılacak alana kadar götürülmesi için yasal düzenlemenin yapılması.
-Engelli avukatların ve yurttaşların cezaevi giriş çıkışlarında her türlü kayıt süreci ve aygıtlarının engellilerin erişimine uygun hale getirilmesi.
-Engelli avukatların ve yurttaşların cezaevi giriş çıkışlarında X-Ray ve turnike aygıtların geçişinde tekerlekli sandalye geçişine uygun hale getirilmesi.
-Engelli avukatların ve yurttaşların cezaevi giriş çıkışlarında görüşme yapılacak alana kadar olan sonlar içerisinde engelli tuvaletin ulusal ve milletlerarası standartlara nazaran yapılması talebinde bulunuyorum.”
Avukat Erhan Ürküt’ün talepleri çok makul görünüyor, değil mi?